اینترنت سبک ما رو در مصرف اخبار کاملاً عوض کرده. دیگه اون روزها گذشته که فقط یه مقاله جالب می‌خوندیم و می‌رفتیم پی کارمون. حالا می‌تونیم همون خبر رو برای صدها نفر تو واتساپ بفرستیم، روش تو یوتیوب نظر بدیم یا حتی نسخه خودمون از اون خبر رو با احساساتمون تو شبکه‌های اجتماعی منتشر کنیم.
اما با این حجم عظیم از دسترسی به خبر، موج بزرگی از اطلاعات غلط هم همراه شده: اخباری جعلی در ابعادی گسترده، که خیلی وقت‌ها سریع‌تر و گسترده‌تر از واقعیت پخش می‌شن. حالا دیگه تشخیص اینکه چی واقعی‌ه و چی ساختگی، خودش یه مهارت پرانرژی شده — پس چطور می‌تونیم به خودمون و در ادامه به بچه‌هامون کمک کنیم تا اخبار جعلی رو تشخیص بدن؟
چی باعث شد اخبار جعلی زیاد بشن؟
مسئله اطلاعات نادرست چیز جدیدی نیست، اما با پیشرفت تکنولوژی، نگرانی‌ها در موردش بیشتر شده.
در حالی که ۶۸٪ از آمریکایی‌ها می‌گن که اخبار رو از سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های خبری دنبال می‌کنن، ۵۳٪ هم می‌گن معمولاً از طریق شبکه‌های اجتماعی خبر می‌گیرن — منبعی که معمولاً قوانین محتوایی مثل تلویزیون، رادیو یا رسانه‌های چاپی براش اعمال نمی‌شه.
توی شبکه‌های اجتماعی، خیلی وقت‌ها واقعیت و نظر شخصی با هم قاطی می‌شن و کاربر نمی‌تونه بینشون فرق بذاره. از طرف دیگه، چون همه دنبال آزادی بیان هستن، سانسور نظرات بی‌پایه خیلی سخته.
چرا مردم اخبار جعلی منتشر می‌کنن؟
اخبار جعلی ممکنه به‌عنوان اطلاعات اشتباه یا اطلاعات گمراه‌کننده (یعنی اطلاعات غلطی که عمدی پخش می‌شن تا مردم چیز دیگه‌ای رو باور کنن) منتشر بشن. دلایل مختلفی هست که یه فرد یا حتی یه شرکت بخواد اخبار جعلی پخش کنه، مثل:
-
بالا بردن بازدید سایت یا کلیک روی لینک‌ها
-
تبلیغ دیدگاه‌ها، عقاید یا سیاست‌های خودشون یا کشورشون
-
تأثیرگذاری روی باورهای مردم و تغییر نظر عمومی
-
جذب رأی‌دهنده یا دنبال‌کننده جدید
-
ایجاد بحث یا حتی دعوا و دوقطبی بین مردم
از اونجایی که دنیای خبر تو فضای آنلاین خیلی سریع پیش می‌ره، ممکنه خبرنگارها هم بعضی وقتا بدون بررسی کافی، خبری رو منتشر کنن که بعداً غلط از آب دربیاد.
ضمن اینکه، همیشه هم خبرنگارها یا سازمان‌ها نیستن که خبر جعلی درست می‌کنن. برای ایجاد تنش تو شبکه‌های اجتماعی، مزاحم‌های اینترنتی عمداً اخبار جعلی منتشر می‌کنن تا بقیه رو عصبانی کنن یا وارد بحث و دعوا بشن. اینجور آدم‌ها از ناراحتی و آشوب لذت می‌برن، واسه همین اخبار جعلی ابزار محبوبشونه.
حالا با همه این‌ها، چطور می‌تونیم واقعیت رو از خیال تشخیص بدیم؟
چطور اخبار جعلی رو بشناسیم؟ راهکارهایی برای والدین:
۱. اول مطمئن شو که بچه‌ات می‌دونه چیزی به اسم خبر جعلی وجود داره.
شاید ساده به نظر بیاد، ولی خیلی از بچه‌ها اصلاً نمی‌دونن که ممکنه چیزی که می‌خونن دروغ باشه. چون بچه‌ها معمولاً اعتماد بیشتری دارن و ساده‌دل‌ترن، پس قدم اول اینه که بهشون بگیم بعضی‌ها تو اینترنت دروغ می‌گن.
۲. بهش یاد بده سوال‌های سخت بپرسه.
به بچه‌ات یاد بده هر محتوایی که می‌بینه رو به‌راحتی باور نکنه. کمکش کن بفهمه چی، چطور و چرا اون محتوا به دستش رسیده. سوال‌هایی مثل:
-
این محتوا رو از کجا پیدا کردی؟
-
کی و چطوری برات فرستاد؟
-
به کسی که فرستاده اعتماد داری؟
-
نویسنده‌ش کیه؟
-
این محتوا به نفع یا ضرر کیه؟
-
چرا درست شده؟
-
کسی بابت این محتوا پول گرفته؟
-
توی این خبر چی گفته نشده؟
-
آیا بخشی از داستان حذف شده؟
-
واقعاً فکر می‌کنی حقیقت داره؟
۳. راهی برای بررسی منبع خبر پیدا کن.
اگه منبع معتبر نیست، پس آیا اصلاً می‌شه بهش اعتماد کرد؟
۴. آدرس سایت رو بررسی کن.
-
اسم سایت برات آشناست؟
-
محتوای سایت باکیفیت به نظر می‌رسه؟
-
غلط املایی یا نگارشی داره؟
-
از زبان هیجانی و تحریک‌آمیز استفاده شده؟
-
می‌تونی همین خبر رو توی منابع معتبر دیگه هم پیدا کنی؟
-
سایت پر از تبلیغه؟
-
تو سایت مقاله‌های کلیک‌گیر زیاد دیده می‌شن؟
۵. برنامه‌ها یا سایت‌هایی که اخبار جعلی تولید می‌کنن رو ببند.
ابزارهای کنترل والدین مثل «پیناردین» بهت کمک می‌کنن این محدودیت‌ها رو توی دستگاه‌های مختلف تنظیم کنی.
۶. به بچه‌ات یاد بده چند منبع رو بررسی کنه.
ببین توی منابع خبری دیگه درباره همون موضوع چی گفتن. حتماً منابعی از کشورها یا دیدگاه‌های سیاسی مختلف هم بررسی کن.
۷. کمکش کن یه عادت همیشگی بسازه: «قبل از اشتراک، فکر کن».
ما فقط مصرف‌کننده نیستیم، تولیدکننده محتوا هم هستیم. اگه حتی یه ذره شک داری که یه محتوا ممکنه دروغ، گمراه‌کننده یا آسیب‌زننده باشه، منتشرش نکن.
اگه حس می‌کنی بچه‌ات برای حضور تو شبکه‌های اجتماعی آماده‌ست، قبلش حتماً چارچوب‌ها و انتظارات رو باهاش مشخص کن. به دوست‌ها و خانواده‌ات هم بگو قبل از اشتراک محتوا، نگاه انتقادی داشته باشن — و اگه کسی خبر گمراه‌کننده پخش کرد، می‌تونی محترمانه ازش توضیح بخوای.
۸. به حس درونیت اعتماد کن.
اگه یه چیزی «مشکوک» به نظر می‌رسه، احتمالاً یه مشکلی هست.
۹. با همدیگه درباره اخبار جعلی بیشتر یاد بگیرین.
-
مستندهایی مثل The Social Dilemma (دوراهی اجتماعی) رو تماشا کنین. ازش به‌عنوان بهونه‌ای برای گفت‌وگو درباره تأثیر تکنولوژی و انتشار محتوا استفاده کنین.
-
منابع آموزشی وب‌سایت‌هایی مثل Common Sense Media و BBC درباره اخبار جعلی رو بررسی کنین.
-
از اپ‌هایی مثل Ground News استفاده کنین که سوگیری‌های خبری رو نشون می‌ده و دیدگاه‌های مختلف درباره یه موضوع رو ارائه می‌کنه.
