مسائل مربوط به تصویر بدنی (body image) این روزها به شکلی اجتناب‌ناپذیر بخشی از زندگی خیلی‌هامان شده — حتی برای بچه‌ها و نوجوان‌ها. تا دوسوم بچه‌ها با نوعی از مشکل در تصویر ذهنی از بدن‌شان مواجه هستند؛ از وزن گرفته تا جوش‌های صورت یا ویژگی‌های فیزیکی خاص. گرچه دخترها بیشتر از پسرها درگیر تصویر بدنی منفی می‌شن، اما این چالش برای همه جنسیت‌ها و در تمام سنین وجود داره. این مشکلات خیلی زودتر از چیزی که والدین فکر می‌کنن شروع می‌شن — حتی قبل از سن مدرسه — و ممکنه اثرات جدی داشته باشن.
عوامل مختلفی در شکل‌گیری تصویر ذهنی کودک از بدنش تأثیر دارن؛ از جمله مدت زمانی که در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرونه.
شبکه‌های اجتماعی چه تأثیری روی باورهای ظاهری یا باورهای بدنی دارن؟
شبکه‌های اجتماعی می‌تونن مزایایی داشته باشن، هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگ‌ترها؛ اما وقتی پای تصویر بدنی وسط میاد، والدین باید حواس‌شون به چند نکته مهم باشه. یکی از دغدغه‌ها، مسئله مقایسه‌ست؛ مخصوصاً مقایسه ظاهری. برای بچه‌ها خیلی راحته که فکر کنن چیزهایی که در عکس‌ها و ویدیوهای آنلاین می‌بینن «واقعی» یا «نرمال» هستن. و وقتی خودشون مثل اون تصاویر به نظر نمی‌رسن، احساس می‌کنن یه مشکلی وجود داره.
در حالی‌که واقعیت اینه که توی دنیایی پر از فیلتر، روتوش، نورپردازی حرفهای و زوایای خاص دوربین، بیشتر چهره‌ها و بدن‌هایی که بچه‌ها توی شبکه‌های اجتماعی می‌بینن، هیچ شباهتی به حالت معمولی ندارن. اما بچه‌ها این موضوع رو نمی‌دونن و بدن واقعی خودشون رو با این تصاویر غیرواقعی و فانتزی مقایسه می‌کنن — و طبیعتاً همیشه احساس کمبود می‌کنن.
واکنش‌های کاربران و تأثیر اون‌ها روی باورهای ظاهری یا باورهای بدنی نوجوان‌ها
یه موضوع دیگه، لایک‌ها و کامنت‌هاست. بچه‌ها سعی می‌کنن خودشون رو جوری نشون بدن که بیشتر از بقیه تایید بگیرن — چه از طرف دوست‌ها و چه حتی از طرف غریبه‌ها. طبق یه نظرسنجی جدید، ۴۱٪ از دخترها گفتن که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنن تا «خودشون رو باحال‌تر نشون بدن». بعضی از مراجعین نوجوان من گفتن که اگه عکسشون ظرف چند دقیقه تعداد مشخصی لایک یا کامنت مثبت نگیره، سریع ناراحت می‌شن، فکر می‌کنن عکس بدی بوده و پاکش می‌کنن.
والدین باید حواس‌شون به بقیه جنبه‌های منفی هم باشه — مثل تمسخر یا قلدری درباره ظاهر در فضای مجازی. از کامنت‌های انتقادی گرفته تا تغییر دادن عکس‌ها و پخش کردنشون، این رفتارهای ناسالم می‌تونه اثرات روانی بسیار بدی روی درک بچه‌ها از خودشون بذاره.
پیامدهای باورهای ظاهری یا باورهای بدنی منفی
گرچه تقریباً همه‌ی بچه‌ها در دوران کودکی و نوجوانی تا حدی با تصویر بدنی درگیر می‌شن، ولی اگر این مسئله شدت پیدا کنه و رسیدگی نشه، ممکنه عواقب خیلی جدی‌تری داشته باشه. در ساده‌ترین حالت، تصویر بدنی منفی باعث می‌شه بچه‌ها مدام نگران ظاهرشون باشن، دائم حواس‌شون به تعاملات اجتماعی جمعی باشه، و اعتمادبه‌نفس‌شون پایین بیاد.
متأسفانه، این مشکل می‌تونه به افسردگی، اضطراب (از جمله اضطراب اجتماعی)، اختلالات تغذیه، و حتی افکار خودکشی منجر بشه. همه‌مون خبرهای ناراحت‌کننده‌ای درباره نوجوان‌هایی شنیدیم که بعد از مدت‌ها قلدری و انتقادهای بی‌امان در فضای آنلاین دست به خودکشی زدن.
هرچند حرف زدن درباره‌اش برای والدین سخت و ناراحت‌کننده‌ست، ولی واقعیت اینه که این اتفاق‌ها دارن زیادتر می‌شن، و باید از تأثیرات روانی واقعی تصویر بدنی منفی (و به‌طور کلی برداشت منفی از خود) روی بچه‌هامون آگاه باشیم. ضمناً فراموش نکنیم که این مشکل می‌تونه به سلامت جسمی هم آسیب بزنه، مثل:
-
سوءتغذیه
-
آسیب ناشی از ورزش بیش‌ازحد
-
اختلال خواب
-
اثرات مزمن استرس بالا
چطور بفهمیم کودک یا نوجوان‌مان درگیر باورهای ظاهری یا باورهای بدنی منفی شده؟
یکی از کارهایی که والدین می‌تونن انجام بدن اینه که دنبال نشونه‌هایی باشن که هشدار می‌ده این مشکل داره جدی می‌شه. به این موارد دقت کنید:
-
مقایسه‌های مداوم فرزندتون با دیگران، مخصوصاً وقتی همراه با حرفهای منفی یا انتقادی درباره بدن خودش یا دیگرانه. اگه دیدید زیاد درباره وزن یا ظاهرش حرف می‌زنه، مخصوصاً در مقایسه با هم‌سن‌وسال‌ها یا افراد آنلاین، این می‌تونه یه زنگ خطر باشه. حتی حرف زدن درباره بدن دیگران (مثل: «چقدر چاقه!» یا «عضله‌هاش رو ببین!») هم می‌تونه نشون‌دهنده نگاه اون‌ها به تصویر بدنی باشه.
-
تغییر در رفتار یا خلق‌وخو مثل زودرنج شدن یا کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی.
-
تغییر در عادت‌های غذا خوردن یا ورزش کردن که به نظر ناسالم یا وسواس‌گونه می‌رسه. مثل رژیم‌های سخت، ورزش بیش از حد، یا صحبت‌های مکرر درباره غذا و ورزش.
-
بررسی محتوای فید شبکه‌های اجتماعی‌شون هم سرنخ‌های مهمی می‌ده. آیا مرتب ویدیوهای غیرواقعی آرایش، مد، یا بدن افراد تأثیرگذار رو می‌بینن؟ دنبال صفحات رژیم و بدنسازی هستن؟ فیدشون نشون می‌ده به چی توجه می‌کنن و از چی تأثیر می‌گیرن.
چطور با نوجوان‌مون درباره باورهای ظاهری یا باورهای بدنی منفی حرف بزنیم؟
حتی اگه فکر نمی‌کنید فرزندتون با تصویر بدنی منفی درگیره، باز هم صحبت و آموزش درباره این موضوع خیلی مفیده.
-
اطلاعات واقعی درباره تأثیر رسانه‌ها روی برداشت ما از بدنمون ارائه بدید. توضیح بدید که بیشتر چیزهایی که آنلاین می‌بینیم ادیت‌شده هستن، و مقایسه خود با اون‌ها نه‌تنها بی‌عدالتیه، بلکه می‌تونه برای سلامت روان ضرر داشته باشه.
-
از تجربه‌های شخصی‌تون درباره تصویر بدنی منفی بگید، چه مربوط به نوجوانی‌تون باشه و چه همین حالا. این کار باعث می‌شه بچه‌ها احساس کنن تنها نیستن و بهتر درک می‌شن.
-
قرار نیست همیشه یه گفت‌وگوی رسمی باشه. این موضوع رو توی گفت‌وگوهای روزمره جا بدید. مثلاً یه نکته مثبت درباره ظاهر یه نفر توی خیابون یا تلویزیون بگید، یا چیزی که درباره تصویر بدنی توی فضای مجازی دیدید و براتون جالب یا نگران‌کننده بود، باهاشون درمیون بذارید.
یه راه شروع خوب اینه که ازشون بپرسید اخیراً چه عکس یا ویدیویی توی فضای مجازی دیدن و نظرشون درباره‌ش چیه. بپرسید به نظرت اگه این فرد رو توی خیابون ببینی هم همین شکلیه؟ بعد هم نظرتون رو باهاشون درمیون بذارید.
-
مثل همه موضوعات حساس، گفت‌وگوی مؤثر با بچه‌ها بیشتر شامل شنیدن تا حرف زدنه! شاید شما بحث رو شروع کنید، ولی بعدش باید واقعاً به حرف‌هاشون گوش بدید. سؤال بپرسید، ولی بعدش ساکت بمونید و اجازه بدید راحت صحبت کنن.
-
بهشون اطمینان بدید که همیشه می‌تونن با شما حرف بزنن. بگید که اگه احساس خوبی نسبت به خودشون ندارن، شما کنارشون هستید، راه‌هایی برای بهتر شدن وجود داره، و با هم می‌تونید کمک بگیرید.
-
هر وقت نگرانی جدی درباره سلامت روان یا جسم فرزندتون داشتید، باهاشون مستقیم و همدلانه مطرحش کنید. ممکنه مخالفت کنن، ولی شما باید نگرانی‌تون رو بگید و با هم راه‌حلی پیدا کنید — حتی اگه نیاز باشه کمک حرفهای بگیرید.
چطور می‌تونیم باورهای ظاهری یا باورهای بدنی مثبت‌تری توی خونه ایجاد کنیم؟
یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تقویت تصویر بدنی مثبت در بچه‌ها، الگوسازی خود والدینه. یعنی درباره ظاهر و بدن خودتون مثبت حرف بزنید، از حرفهای منفی یا رژیمی در حضور بچه‌ها دوری کنید، و به‌طور کلی با خودتون مهربون باشید.
این شامل نحوه صحبت‌مون درباره بدن دیگران هم می‌شه. بچه‌ها بیشتر از اون چیزی که فکر می‌کنیم از نحوه حرف زدن‌مون الگو می‌گیرن، و طرز فکر ما ممکنه ناخودآگاه بشه طرز فکر خودشون.
همچنین، به بچه‌هاتون فقط به‌خاطر ظاهرشون تعریف نکنید. ویژگی‌های شخصیتی، توانایی‌ها و رفتارهاشون رو هم تحسین کنید. درباره غذا و ورزش به‌عنوان راهی برای سلامت جسم و روان حرف بزنید، نه برای کاهش وزن یا زیباتر شدن.
در نهایت، حواس‌تون به میزان استفاده بچه‌ها از صفحه‌نمایش و شبکه‌های اجتماعی باشه. از ابزارهایی مثل پیناردین برای تنظیم و کنترل محتوا و مدت زمان استفاده از اپلیکیشن‌ها استفاده کنید.
و حتماً باهاشون درباره محتوایی که می‌بینن، پیج‌هایی که دنبال می‌کنن و احساسی که بعد از دیدن اون‌ها پیدا می‌کنن، صحبت کنید. همه این کارها کمک می‌کنه تا فرزندتون تصویر بدنی سالم‌تری پیدا کنه — و شاید شما هم در نهایت احساس بهتری نسبت به خودتون داشته باشید. یه برد دوطرفه!
