یکی از سخت‌ترین کارهایی که والدین باید انجام دهند، صحبت درباره‌ی موضوعات ناراحت‌کننده و ترسناک با فرزندانشان است. به عنوان یک روانشناس، در ۲۵ سال گذشته به هزاران والد کمک کرده‌ام تا در مورد مسائلی چون مرگ، مسائل جنسی، نژادپرستی، اسلحه و موارد مشابه با فرزندانشان صحبت کنند. همچنین، بزرگ کردن چهار فرزند خودم هم تجربه‌ی زیادی در این زمینه به من داده است.
در دنیای امروزی که تکنولوژی نقش اصلی را در ارتباطات ما ایفا می‌کند، یکی از بحث‌های حساس اما ضروری با کودکان، امنیت در فضای آنلاین است. این گفت‌وگو شامل آموزش درباره‌ی شکارچیان اینترنتی و نحوه‌ی برخورد با موقعیت‌هایی است که ممکن است مورد توجه نامناسب یا ناخواسته‌ی افراد غریبه قرار بگیرند.
رفتار شکارچیانه در فضای مجازی به چه معناست؟
شکارچیان اینترنتی افرادی هستند که از اینترنت برای فریب و سوءاستفاده از کودکان و نوجوانان آسیب‌پذیر استفاده می‌کنند. آن‌ها با استفاده از روش‌های مختلف سعی می‌کنند اعتماد کودک را جلب کنند و با او ارتباطی صمیمی برقرار سازند که در ظاهر ممکن است بی‌خطر و عادی به نظر برسد، اما خیلی سریع به شرایط خطرناک می‌رسد. این خطر می‌تواند از درخواست عکس گرفته تا تهدید، تماس فیزیکی یا حتی آدم‌ربایی گسترش یابد.
شکارچیان اینترنتی چقدر رایج هستند؟
اگرچه بسیاری از والدین نگران این موضوع نیستند یا فکر نمی‌کنند این مسئله ممکن است برای فرزندشان پیش بیاید، اما آمارها نشان می‌دهند که باید با دقت بیشتری به آن توجه کنیم. در هر روز، حدود ۵۰۰ هزار شکارچی اینترنتی فعالانه در حال تلاش برای نزدیک شدن به کودکان در فضای مجازی هستند.
بر اساس گزارشی از سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱۱.۵٪ از کودکان شرکت‌کننده در نظرسنجی اعلام کرده‌اند که تجربه‌ی دریافت پیام‌های جنسی ناخواسته را داشته‌اند. در ایالات متحده نیز، آمارها نشان می‌دهد که دست‌کم ۵٪ از کودکان تا قبل از ۱۸ سالگی مورد «گروه‌گیری آنلاین» قرار گرفته‌اند. این آمار شامل کودکانی که با افراد غریبه صحبت کرده‌اند و در نتیجه احساس ناراحتی کرده‌اند هم نمی‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش امنیت اینترنتی برای کودکان چقدر ضروری و فوری است.
کودکان هنگام ارتباط آنلاین باید به چه چیزهایی توجه کنند؟
وظیفه‌ی ما به عنوان والدین این است که کودکان را مجهز به دانشی کنیم که به کمک آن بتوانند شکارچیان آنلاین را تشخیص دهند و به‌درستی واکنش نشان دهند. مانند همه‌ی موضوعات حساس، این آموزش‌ها باید از دوران پیش‌دبستانی آغاز شود و به مرور، متناسب با سن و درک کودک، عمیق‌تر شود. این گفت‌وگوها نباید باعث ترس و وحشت شوند، بلکه باید باعث افزایش آگاهی و توانایی کودک در محافظت از خود باشند.
در ادامه به نکات مهمی اشاره می‌کنیم که باید در مورد روابط آنلاین به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود:
۱. اعتماد واقعی زمان‌بر است
به کودک‌تان یاد دهید که روابط سالم به مرور زمان شکل می‌گیرند. اگر کسی که به‌تازگی به‌صورت آنلاین با او آشنا شده، خیلی سریع صمیمی می‌شود یا ارتباط شدید و وابسته‌ای ایجاد می‌کند، این می‌تواند نشانه‌ای از خطر باشد.
۲. مرزهای شخصی باید محترم شمرده شوند
بر اهمیت حفظ حریم خصوصی تأکید کنید. هیچ‌کس نباید کودک شما را مجبور به دادن اطلاعات شخصی یا عکس کند. همچنین، آن‌ها نباید احساس کنند که باید رازی را از شما پنهان نگه دارند.
۳. نیت‌ها را زیر سؤال ببرند
فرزندتان را تشویق کنید تا هنگام صحبت با غریبه‌ها، دیدی انتقادی داشته باشد. اگر کسی دائماً از پاسخ به سؤالات طفره می‌رود یا اطلاعات متناقض می‌دهد، ممکن است نیت ناپسندی داشته باشد.
۴. دوستی با هم‌سالان
در مورد اهمیت روابط متناسب با سن با فرزندتان صحبت کنید. اگر فردی بزرگ‌تر سعی دارد تحت هر شرایطی با فرزندتان دوست شود، کودک باید به این موضوع مشکوک شود.
۵. پنهان‌کاری
کودکان باید بدانند که می‌توانند درباره‌ی هر چیزی با والدین یا بزرگسالان قابل‌اعتماد صحبت کنند. اگر کسی به آن‌ها می‌گوید چیزی را مخفی نگه دارند یا درباره‌ی چیزی حرف نزنند، این یک هشدار جدی است و باید فوراً با شما مطرح شود.
چگونه یک شکارچی اینترنتی را تشخیص دهیم؟
شکارچیان در ابتدا ممکن است مهربان و بی‌خطر به نظر برسند، اما رفتارهای خاصی دارند که نشان از نیت‌های خطرناک آن‌هاست. این علائم هشداردهنده را با فرزندتان در میان بگذارید:
تعریف و تمجید بیش از حد
شکارچیان معمولاً برای جلب اعتماد، از جملات تحسین‌آمیز استفاده می‌کنند. ممکن است از عکس‌هایی که فرزندتان در فضای مجازی گذاشته تعریف کنند. اگر کودک‌تان زیاد عکس از خودش منتشر می‌کند، باید آموزش ببیند که این کار را با احتیاط انجام دهد.
درخواست اطلاعات شخصی یا عکس
اگر کسی مرتباً دنبال اطلاعاتی مانند نام کامل، آدرس، مدرسه و… است، باید نگران شوید. هرگونه درخواست برای ارسال عکس (به‌ویژه در لباس خاص یا بدون لباس) هشدار جدی محسوب می‌شود، حتی اگر کودک برای حفظ ارتباط این هشدار را نادیده بگیرد.
تلاش برای منزوی کردن کودک
شکارچیان سعی می‌کنند کودک را از دوستان و خانواده‌اش جدا کنند. ممکن است بخواهند بیشتر وقت کودک را بگیرند یا او را از دیگران دور کنند. به کودک یاد دهید که ارتباط‌های آفلاینش را حفظ کند و تجربیات آنلاینش را با شما در میان بگذارد.
وعده‌ها، تهدیدها و داستان‌های غیرواقعی
به فرزندتان آموزش دهید اگر کسی وعده‌ی هدیه می‌دهد، تهدید می‌کند یا حرف‌هایش با هم جور در نمی‌آید، باید محتاط باشد. تهدید به‌تنهایی نشانه‌ی آشکار خطر است.
چگونه شکارچیان آنلاین را گزارش دهیم؟
در کنار شناخت هشدارها، کودکان باید بدانند در مواقع خطر یا ناراحتی چه واکنشی نشان دهند. موارد زیر را به آن‌ها آموزش دهید:
-
بلاک و بی‌توجهی: به کودک آموزش دهید که در صورت احساس ناراحتی از یک تماس آنلاین، آن شخص را بلاک کند و دیگر پاسخ ندهد. او باید بداند که در چنین شرایطی، بی‌پاسخ گذاشتن پیام‌ها از سوی یک بزرگسال نه‌تنها مشکلی ندارد، بلکه وظیفه‌ی اوست.
-
صحبت با شما: محیطی مطمئن و امن ایجاد کنید تا فرزندتان بدون ترس یا خجالت بتواند درباره‌ی اتفاقات آنلاین با شما صحبت کند.
-
استفاده از ابزار گزارش‌دهی: پلتفرم‌های مختلف امکاناتی برای گزارش رفتارهای نامناسب دارند. با این ابزارها آشنا شوید و به کودک هم یاد دهید که چگونه از آن‌ها استفاده کند. اگر تهدیدها ادامه‌دار هستند، عکس یا اطلاعات شخصی ارسال شده یا نگران خطر واقعی هستید، با پلیس محل تماس بگیرید.
والدین برای محافظت از فرزندانشان در فضای مجازی چه می‌توانند بکنند؟
ما به‌عنوان والدین مسئولیم تا امنیت فرزندان‌مان را در دنیای واقعی و دیجیتال تضمین کنیم. هرچند ممکن است گاهی احساس کنید این وظایف سنگین هستند، اما فرزندان‌مان به ما وابسته‌اند. در ادامه چهار اقدام مهم برای محافظت از فرزندان در اینترنت را معرفی می‌کنیم:
۱. ارتباط باز و همیشگی
همیشه درباره‌ی امنیت فضای مجازی با فرزندتان صحبت کنید. کاری کنید که بداند اگر سؤالی یا نگرانی‌ای دارد، می‌تواند به شما رجوع کند. اگر مشکلی پیش آمد، با همدلی برخورد کنید نه با خشم و تنبیه؛ این باعث می‌شود در شرایط سخت آینده هم به شما اعتماد کند.
۲. استفاده از کنترل والدین و تنظیمات حریم خصوصی
باید از ابزارهای کنترل والدین استفاده کنید و به‌طور منظم دستگاه‌های فرزندتان را بررسی کنید. من استفاده از Pinardin را توصیه می‌کنم، چون این اپلیکیشن از سنین پایین تا نوجوانی همراه خانواده‌هاست.
استفاده از کنترل زمانی مهم است، اما برای امنیت، باید دسترسی فرزندتان به اپلیکیشن‌ها و سایت‌های مختلف را هم بررسی و محدود کنید. همچنین، تنظیمات حریم خصوصی در اپ‌ها را بشناسید و آن‌ها را به‌درستی تنظیم کنید.
۳. نظارت پیوسته
بدون نقض حریم شخصی، فعالیت‌های آنلاین فرزندتان را بررسی کنید. می‌توانید گاهی بی‌مقدمه بنشینید، گوشی‌اش را باز کنید و با هم اپ‌ها و پیام‌ها را بررسی کنید. این کار هم حس مسئولیت در کودک ایجاد می‌کند و هم شما را در جریان روابط آنلاین او قرار می‌دهد.
۴. آموزش مداوم
هم خودتان و هم فرزندتان را درباره‌ی خطرات فضای آنلاین به‌روز نگه دارید. از اخبار و اتفاقات واقعی برای شروع گفت‌وگو با فرزندتان استفاده کنید. این مثال‌های واقعی ابزار آموزشی بسیار قدرتمندی هستند.
صحبت درباره‌ی شکارچیان اینترنتی ممکن است سخت و نگران‌کننده باشد، اما برای ارتقای سواد دیجیتال و امنیت فرزندتان کاملاً ضروری است. با ایجاد فضای گفت‌وگوی باز، آموزش علائم خطر و روش‌های واکنش، به کودک‌تان کمک می‌کنید تا با اعتمادبه‌نفس و مسئولانه در فضای آنلاین حضور داشته باشد.
در عصر دیجیتال، امنیت به حضور فعال و آگاهانه‌ی والدین وابسته است. حضور و حمایت شما، مهم‌ترین عامل در محافظت از فرزندتان در برابر تهدیدهای فضای آنلاین است.
