بیشتر والدین نگران‌اند که با استفاده زیاد از تکنولوژی، الگوی بدی برای فرزندانشان باشند — و واقعیت این است که حق با آن‌هاست. متأسفانه، معمولاً اولین کسانی که متوجه می‌شوند ما بیش از حد از موبایل استفاده می‌کنیم، بچه‌های خودمان هستند. حتی بدترش وقتی‌ست که دیگر چیزی نمی‌گویند، چون از تذکر دادن ناامید شده‌اند.
در این مقاله می‌خواهم به شما کمک کنم که قبل از اینکه فرزندتان بهتان هشدار بدهد، خودتان متوجه شوید که آیا عادت‌های بدی در استفاده از تکنولوژی دارید یا نه. همچنین چند نکته‌ی کاربردی برایتان دارم تا بتوانید الگوی خوبی از استفاده‌ی سالم از فناوری برای فرزندتان باشید.
چطور استفاده یا سوء‌استفاده والدین از صفحه‌نمایش روی بچه‌ها اثر می‌گذارد؟
والدین معمولاً نگران اعتیاد بچه‌ها به صفحه‌نمایش هستند و تلاش می‌کنند به آن‌ها یاد بدهند که چطور درست از وسایل دیجیتال استفاده کنند. اما نکته‌ی طنزآمیز ماجرا اینجاست که خودِ والدین گاهی بدترین استفاده‌کنندگان از تکنولوژی‌اند.
هر روز والدینی را می‌بینم که وقتی پای تلفنشان هستند، بچه‌هایشان را نادیده می‌گیرند. بچه‌هایی که با چهره‌ای گرفته فقط نگاه می‌کنند، چون نمی‌دانند چطور با یک گوشی رقابت کنند تا توجه پدر یا مادرشان را جلب کنند.
ما جزو اولین نسل‌هایی هستیم که تکنولوژی از ابتدا در زندگی‌مان حضور داشته. برای همین هم خیلی طبیعی‌ست که ندانیم استفاده‌ی درست از این وسایل دقیقاً چه شکلی‌ست، چون الگوی قبلی‌ای نداشتیم.
اما چیزی که روشن است این است که رابطه‌ی ما با وسایل دیجیتال تأثیر مستقیمی روی رابطه‌ی ما با فرزندمان و همچنین رشد روانی او دارد. تحقیقات علوم اعصاب نشان می‌دهد سه سال اول زندگی بچه‌ها بسیار حیاتی‌ست، چون در همین سال‌هاست که شبکه‌های عصبی‌ای شکل می‌گیرند که بعدها پایه‌ی رشد هیجانی، اجتماعی و رفتاری کودک می‌شوند.
اما شکل‌گیری این شبکه‌های عصبی، به‌شدت وابسته به نوع تحریک‌هایی‌ست که کودک از محیط اطرافش دریافت می‌کند — به‌خصوص از طرف والدین. پس وقتی والدین زمان با کیفیتی با بچه‌هایشان می‌گذرانند، به نیازهای آن‌ها توجه می‌کنند و ارتباط خوبی برقرار است، این رشد به‌خوبی اتفاق می‌افتد. اما اگر رابطه‌ی والدین سرد و دور باشد و توجهشان بیشتر به گوشی باشد تا به بچه، قضیه کاملاً برعکس می‌شود: رشد هیجانی و رفتاری کودک آسیب می‌بیند.
در پژوهشی که در مجله‌ی Child Development منتشر شده، محققان بررسی کردند که آیا استفاده‌ی بیش از حد والدین از موبایل، تبلت یا کامپیوتر ممکن است باعث اختلالات رفتاری در کودکان بشود یا نه — اختلالاتی مثل بیش‌فعالی یا اختلال کم‌توجهی. از والدین خواسته شد تعداد دفعاتی را که وسایل دیجیتال، زمان با فرزندشان را قطع کرده‌اند گزارش کنند. نتیجه چه بود؟ حتی چند لحظه بی‌توجهی می‌تواند جرقه‌ی شروع اختلالات رفتاری را بزند. یعنی هرچقدر حواس والدین بیشتر پرتِ تکنولوژی باشد، بچه‌ها هم رفتارهای مشکل‌دار بیشتری نشان می‌دهند، مثل پرخاشگری و بدخلقی. همچنین این کودکان معمولاً عزت‌نفس پایین‌تری دارند و در ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شوند.
در یک تحقیق جالب دیگر که در رستوران‌های فست‌فود انجام شد، محققان از بیمارستان کودکان بوستون متوجه شدند که ۷۳٪ والدین حین غذا خوردن با موبایلشان مشغول بودند و بیشترشان اصلاً به بچه‌شان توجهی نمی‌کردند. و البته، هرچه والدین حواس‌پرت‌تر بودند، رفتار بچه‌ها هم بدتر بود.
آیا فرزند شما احساس می‌کند به خاطر موبایل‌تان کنار گذاشته شده؟
این سؤالی است که هر پدر و مادری باید از خودش بپرسد. اما خب، واقعاً سخت است بفهمیم توی ذهن بچه‌ها چه می‌گذرد و حتی سخت‌تر است که بتوانیم به‌طور واقع‌بینانه خودمان را قضاوت کنیم. یکی از بهترین راه‌ها برای بررسی عملکردمان این است که اول ببینیم داریم چه اشتباهاتی می‌کنیم.
این‌ها سه نشانه‌ای هستند که نشان می‌دهند شاید فرزندتان از استفاده‌ی شما از موبایل آسیب دیده:
-
کودک‌تان وقتی نادیده گرفته می‌شود خیلی عصبانی می‌شود؟
اگر بچه‌تان می‌خواهد چیزی بگوید یا نشان‌تان بدهد، اما شما سرتان توی گوشی‌ست، عصبانیت یا حتی قشقرق او کاملاً طبیعی‌ست. این یعنی احساس کرده نادیده گرفته شده. -
بچه‌تان وقتی حرف می‌زند داد می‌زند؟
اگر بچه با صدای معمولی حرف می‌زند و شما گوش نمی‌دید، طبیعی‌ست که کم‌کم صدایش را بالا ببرد. این فقط یک راه برای جلب توجه است، نه بی‌ادبی. -
آیا فرزندتان دیگر برای جلب توجه شما تلاشی نمی‌کند؟
این شاید بدترین علامت باشد. اگر بچه متوجه شده که موبایل از او برایتان مهم‌تر است، ممکن است دیگر تلاش نکند با شما ارتباط بگیرد — و این می‌تواند به‌مرور علاقه‌ی او به وقت گذراندن با شما را کم کند.
آموزش از طریق الگوسازی
بچه‌ها با تقلید یاد می‌گیرند. این اولین روش یادگیری آن‌هاست. به قول آلبرت انیشتین:
«آموزش با الگو فقط یک راه آموزش نیست؛ تنها راه آن است.»
و در این میان، والدین اولین و مهم‌ترین الگوی بچه‌ها هستند. آن‌ها رفتار بزرگ‌ترها را درونی می‌کنند و بعد از مدتی آن را “طبیعی” می‌دانند — حتی اگر رفتار غلطی باشد. برای همین، خیلی مهم است که پدر و مادر آگاه باشند که چه چیزی را در عمل به فرزندانشان یاد می‌دهند.
وقتی اسم «عادت بد» را می‌شنویم، ذهنمان سریع می‌رود سمت سیگار کشیدن یا غذاهای ناسالم. ولی اعتیاد به صفحه‌نمایش هم می‌تواند به همان اندازه آسیب‌زا باشد. در ادامه چند پیشنهاد داریم برای اینکه بتوانید در استفاده از تکنولوژی، الگوی مثبتی برای فرزندتان باشید:
۷ راه برای استفاده‌ی مثبت از تکنولوژی در حضور بچه‌ها
۱. لازم نیست فوراً به هر پیام یا ایمیلی جواب بدهید.
این کار حتی ممکن است باعث اشتباه شود. خیلی از پیام‌ها اصلاً فوری نیستند. مجله Harvard Business Review پیشنهاد می‌کند که پاسخ ندادن تا ۲۴ ساعت می‌تواند یک «مکث سالم» باشد. این کار باعث می‌شود ذهن‌تان بازتر شود و دیگران هم فکر نکنند همیشه آنلاین هستید. این خودش درسی مهم برای بچه‌هاست.
۲. برای خودتان هم قانون زمان استفاده از صفحه‌نمایش بگذارید.
اگر می‌خواهید برای بچه‌تان محدودیت زمانی بگذارید، اول باید خودتان به آن پایبند باشید. ابزارهایی مثل Pinardin می‌توانند به مدیریت زمان کمک کنند.
۳. وقتی با فرزندتان هستید، موبایل را سایلنت کنید.
خیلی از بچه‌ها می‌گویند: «وقتی گوشی مامان یا بابا زنگ می‌خوره، دیگه براشون وجود ندارم!» خاموش کردن اعلان‌ها به بچه‌ها نشان می‌دهد که اولویت با آن‌هاست.
۴. گوشی را از دید خارج کنید.
اگر گوشی در اتاق دیگر باشد یا داخل کیف، احتمال اینکه سراغش بروید کمتر می‌شود. «از دل برود هر آنچه از دیده برفت» اینجا هم جواب می‌دهد!
۵. سبک زندگی فعال داشته باشید.
با فرزندتان فعالیت بدنی انجام دهید. هیچ چیزی بهتر از تحرک و بازی، اعتیاد به صفحه‌نمایش را کاهش نمی‌دهد. اگر بیرون از خانه باشد که چه بهتر!
۶. با گوشی یا تبلت به رختخواب نروید.
استفاده از وسایل دیجیتال قبل از خواب، خواب را مختل می‌کند. نور آبی این دستگاه‌ها، ساعت زیستی بدن را به‌هم می‌ریزد و باعث می‌شود بدنتان فکر کند هنوز روز است.
۷. از تکنولوژی برای سرگرم کردن بچه‌ها استفاده نکنید.
درست است که گاهی والدین نیاز به استراحت دارند، اما اگر همیشه گوشی یا تبلت را به‌عنوان وسیله‌ی سرگرمی بدهید دست بچه، این به‌راحتی تبدیل به یک عادت خطرناک می‌شود. اگر نیاز به مشغول کردن کودک دارید، از کتاب رنگ‌آمیزی یا اسباب‌بازی کمک بگیرید، نه از صفحه‌نمایش.
در طول تاریخ، انسان موجودی اجتماعی و اهل فعالیت‌های بیرونی بوده — و همین ویژگی‌ها باعث رشد و سلامت او شده‌اند. این روزها ما به‌عنوان والدین، در دنیایی کاملاً دیجیتال زندگی می‌کنیم، مخصوصاً بعد از دوران همه‌گیری. اما مسئولیت ما این است که اجازه ندهیم تکنولوژی جای ما را برای فرزندانمان بگیرد.
