تأثیر لایک‌ها روی مغز خیلی بیشتر از چیزیه که به نظر می‌رسه. این روزها «لایک گرفتن» برای بچه‌ها و نوجوان‌ها تبدیل شده به یه جور شرط لازم برای محبوب بودن؛ و خیلی وقت‌ها تعیین می‌کنه که یه بچه درباره خودش چه حسی داشته باشه.
اما واقعاً این‌قدر مهمه؟ این رفتار «دنبال لایک دویدن» واقعاً فقط محدود به فضای مجازیه؟
بیاید دقیق‌تر بررسی کنیم که قدرت لایک چطور داره روی بچه‌ها و نوجوون‌ها، هم تو دنیای آنلاین و هم آفلاین، تأثیر می‌ذاره.
لایک‌ها، دماسنج محبوبیت
پاسخ مغز به گرفتن لایک خیلی شبیه به وقتیه که پول در میاریم. هر بار که یه لایک می‌گیریم، مغز ما دوپامین ترشح می‌کنه؛ یه انتقال‌دهنده عصبی که باعث می‌شه احساس پاداش و لذت بهمون دست بده. به همین دلیله که خیلی از تحقیقات، اثر لایک گرفتن رو با مصرف مواد مخدر مقایسه می‌کنن.
توی دوره نوجوانی، این واکنش مغزی تأثیر زیادی روی اعتماد به نفس و تصور فرد از خودش (Self-concept) داره. برای نسل امروزی که با شبکه‌های اجتماعی بزرگ شده و لایک رو نمادی از ارزش و توجه می‌دونه، تعداد فالوئرها و مخصوصاً تعداد لایک‌ها، تبدیل شده به دماسنج محبوبیت.
عواقب «استبداد لایک»
این همون چیزیه که بهش می‌گن «استبداد لایک**»، دنیایی که خیلی از بچه‌ها و نوجوون‌ها الان توش گیر افتادن. برای خیلی از بچه‌ها، دنیای دیجیتال از دنیای واقعی مهم‌تر شده؛ تا جایی که اگه از طرف فالوئرهاشون توجه نگیرن یا پس زده بشن، دچار اضطراب یا مشکل در اعتمادبه‌نفس می‌شن. این وضعیت می‌تونه عواقب مختلفی داشته باشه:
-
بچه‌ها دیگه به شکل خودجوش از لحظه‌ها لذت نمی‌برن. بیشتر وقتشون صرف برنامه‌ریزی، ساختن و ژست گرفتن برای یه عکس می‌شه که بیشترین لایک رو بگیره.
-
بعد از انتشار عکس، دچار اضطراب می‌شن و مدام تعداد لایک‌ها رو چک می‌کنن تا اون حس سرخوشی‌ای که هر لایک می‌ده رو تجربه کنن.
-
حال‌شون بد می‌شه اگه تعداد لایک‌ها به حد انتظار نرسه. چون به سرعت اینترنت عادت کردن، خیلی زود دچار ناامیدی می‌شن اگه عکسی که تو اینستاگرام گذاشتن لایک نخوره یا استوری‌شون ویو نخوره، یا جوابشون تو واتساپ سریع داده نشه.
-
این نیاز به تأیید گرفتن از دیگران، ممکنه تبدیل به یه وسواس یا حتی اعتیاد بشه. وابستگی روحی و روانی شدیدی می‌تونه شکل بگیره.
-
رقابت شدیدی شکل می‌گیره برای اینکه کی شادتره، جالب‌تره، خوش‌تیپ‌تره، بامزه‌تره یا محبوب‌تره. برنده‌ها پاداش عاطفی می‌گیرن و بازنده‌ها دچار ناامیدی زیادی می‌شن.
-
ضعف در مهارت‌های اجتماعی واقعی به خاطر کاهش تعامل‌های چهره‌به‌چهره.
-
کم‌خوابی و اختلالات خواب به‌ویژه بین بچه‌هایی که نصف شب یا دم صبح بیدار می‌شن تا شبکه‌های اجتماعی‌شون رو چک کنن.
برای این نسل، پروفایل‌های شبکه اجتماعی تبدیل شده به ویترینی برای روایت زندگیشون — یا بهتر بگیم، تصویری از اون چیزی که می‌خوان بقیه فکر کنن زندگیشون اون‌جوریه. پشت این نمایش اغراق‌شده، یه نیاز قوی برای تأیید گرفتن و پذیرفته شدن وجود داره؛ از طرف هم‌سال‌هاشون که فقط دوستای نزدیک نیستن، بلکه شامل افراد زیادی می‌شن که از طریق اینترنت باهاشون در ارتباط هستن.
برای همینه که خیلی مهمه پدر و مادرها وارد عمل بشن و بچه‌هاشون رو از افتادن تو دام «استبداد لایک» نجات بدن.
چطور به بچه‌مون کمک کنیم از دام استبداد لایک دور بمونه؟
-
با بچه‌تون حرف بزنید. لازمه که باهاش درباره ارتباطاتش و آدم‌هایی که بیشتر روش تأثیر می‌ذارن یا تو شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنه، صحبت کنید. این گفت‌وگو باید به‌صورت طبیعی و تو لحظه‌های آروم و راحت شکل بگیره؛ نه بعد از دعوا سر گوشی که باعث می‌شه از شما فاصله بگیره.
-
روی اعتماد به نفسش کار کنید. نوجوانی، دوران شکل‌گیری شخصیت و هویت بچه‌هاست. اونا نیاز دارن از طرف اطرافیانشون تأیید بشن. دنبال نقاط قوتش بگردید و وقتی انتظارش رو نداره، تحسینش کنید. شاید به نظر نیاد، ولی همین تشویق‌ها باعث تقویت اعتماد به نفسش می‌شن؛ مخصوصاً وقتی تو فضای آنلاین احساس طرد شدن یا کم‌توجهی می‌کنه.
-
کاری کنید که فقط یه گروه دوست نداشته باشه. داشتن چند دایره دوستی مختلف کمک می‌کنه بچه‌تون با دیدگاه‌ها و شیوه‌های ارتباطی متفاوت آشنا بشه. اگه فقط یه گروه داشته باشه، در برابر طرد شدن یا بی‌توجهی، آسیب‌پذیرتره. عضویت تو گروهی که مرتبط با علاقه‌مندی‌هاشه می‌تونه گزینه خوبی باشه.
-
باهاش برای آینده برنامه‌ریزی کنید. بچه‌ها باید یاد بگیرن که همه‌چیز فوری به‌دست نمیاد. چیزای مهم زندگی، زمان، تلاش و پایداری می‌خوان.
-
و از همه مهم‌تر، حواس‌تون به عکس‌ها و پست‌هایی که تو شبکه‌های اجتماعی می‌ذاره باشه و اینکه تو چه چالش‌هایی شرکت می‌کنه. ببینید آیا شروع کرده به گذاشتن عکس‌های جسورانه یا خطرناک برای اینکه از دوستاش تأیید بگیره؟ ابزارهای نظارتی مثل پیناردین می‌تونن به شکل راحت و غیرمزاحم بهتون کمک کنن این روند رو مدیریت کنید.
