چرا احساس بی‌حوصلگی می‌تواند فرصتی برای رشد باشد

نکات کلیدی

  • بی‌حوصلگی مزمن می‌تواند مشکل‌ساز شود، به‌ویژه برای کودکانی که یاد نگرفته‌اند آن را تحمل کنند.

  • والدین به‌جای ترس از بی‌حوصلگی، می‌توانند به فرزندانشان یاد بدهند چطور با آن کنار بیایند یا راه‌های خلاقانه برای رفع آن پیدا کنند.

  • کودکان را تشویق کنید که بی‌حوصلگی را فرصتی برای استفاده‌ی تازه از توانایی‌های درونی خود ببینند.

اگر والد هستید، احتمالاً بارها این جمله‌ی ناخوشایند را شنیده‌اید: «حوصله‌م سر رفته!» واقعیت این است که کودکان می‌توانند در هر زمان و مکانی احساس بی‌حوصلگی کنند—چه در مدرسه، چه در خانه، حتی وقتی دوروبرشان پر از اسباب‌بازی و سرگرمی‌ست. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بی‌حوصلگی مداوم می‌تواند بر حال‌و‌هوا، سلامت روان و بهره‌وری تأثیر منفی بگذارد. پس ما به‌عنوان والدین چه باید بکنیم وقتی این جمله را می‌شنویم؟ در ادامه چند پیشنهاد مطرح می‌شود که بر اساس تجربیات یک روانشناس بالینی و شواهد علمی تنظیم شده‌اند.

همدلی کنید، نه سرگرم

وظیفه‌ی ما به‌عنوان والد، سرگرم کردن بچه‌ها نیست. وظیفه‌ی ما این است که از آن‌ها حمایت کنیم، آموزش بدهیم و مراقب رشدشان باشیم. این تفاوت شاید ظریف باشد، اما در بسیاری از خانه‌ها، از جمله خانه‌ی خودم، باعث سردرگمی می‌شود.

اگر دائماً خودمان را موظف بدانیم که کودک را سرگرم کنیم، در واقع فرصت یادگیری یک مهارت حیاتی را از او می‌گیریم. چون کودک این پیام اشتباه را دریافت می‌کند که فقط دیگران می‌توانند بی‌حوصلگی‌اش را برطرف کنند، نه خودش. در عوض، می‌توانیم احساسش را تأیید کنیم—همه‌ی ما گاهی حوصله‌مان سر می‌رود—و به او یاد بدهیم که چطور خودش راهی برای سرگرم شدن پیدا کند. البته اگر کودک پیشنهادی بدهد که والد را درگیر می‌کند (مثل بازی کردن با هم)، اگر وقتش را داریم، حتماً استقبال کنیم؛ چون ایده از خودش آمده.

کودک را به خلاقیت تشویق کنید

اینکه بخواهیم کودک یاد بگیرد چطور خودش را سرگرم کند، به این معنی نیست که او را به حال خودش رها کنیم. به‌ویژه کودکان کم‌سن‌تر نیاز دارند ما برایشان الگو باشیم و شیوه‌های حل مسئله‌ی خلاقانه را نشانشان بدهیم.

خوشبختانه راه‌های بی‌شماری برای سرگرمی و لذت بردن از زندگی وجود دارد. وقتی گزینه‌های سالمی را در اختیارشان بگذاریم، آمادگی بیشتری برای مواجهه‌ی دوباره با بی‌حوصلگی خواهند داشت.

تحقیقات نشان داده‌اند که احساس بی‌حوصلگی می‌تواند جرقه‌هایی از خلاقیت را ایجاد کند. با این دیدگاه، بهتر است والدین فعالیت‌هایی پیشنهاد بدهند که شامل نوشتن، نقاشی یا بازی‌های تخیلی باشند. همچنین خوب است که خود ما هم در زمان‌های آزاد، مشغول کارهای خلاقانه شویم. اگر هر شب روی مبل لم بدهیم و تلویزیون تماشا کنیم یا با گوشی‌مان سرگرم شویم، کودکان هم یاد می‌گیرند که تنها راه گذراندن زمان بی‌حوصلگی، رفتن سراغ صفحه‌نمایش است.

نقش تکنولوژی

در نگاه اول، به نظر می‌رسد گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها راه‌حل مناسبی برای مقابله با بی‌حوصلگی باشند. چون سرگرمی بی‌پایانی در نوک انگشتان‌مان داریم. می‌توانیم بازی کنیم، فیلم ببینیم، یا ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی غرق شویم. کافی‌ست در مطب دکتر یا داخل اتوبوس نگاهی به اطراف بیندازید—تقریباً همه فوراً گوشی‌شان را بیرون می‌آورند. اغلب ما حتی چند ثانیه نمی‌توانیم بدون محرک خارجی بمانیم.

اما بیشتر ما می‌دانیم که این فقط یک حواس‌پرتی‌ست، نه راه‌حل. هنر نشستن در سکوت و فکر کردن، در حال فراموشی‌ست. در واقع، طبق یک پژوهش، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند با شوک الکتریکی مواجه شوند تا اینکه تنها با افکار خودشان بمانند.

در یک نگاه کلی، بی‌حوصلگی نباید به‌عنوان دشمنی در درون ما یا فرزندانمان دیده شود. هرچند این احساس بی‌اهمیت نیست—چنان‌که در یک مقاله‌ی جدید از آفریقا نشان داده شده، بی‌حوصلگی می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روانی و جسمی داشته باشد.

اما اگر به کودکانمان یاد بدهیم که چطور به‌شیوه‌ای سالم بی‌حوصلگی را تحمل کنند و راه‌حل‌های خلاقانه برای رفع آن پیدا کنند، در واقع داریم آن‌ها را برای روبه‌رو شدن با لحظات اجتناب‌ناپذیر بیکاری در طول زندگی‌شان مقاوم‌تر و آماده‌تر می‌کنیم.

آیا بی‌حوصلگی برای کودک مضر است؟

نه لزوماً. بی‌حوصلگی در کوتاه‌مدت می‌تونه یک فرصت رشد باشه. ولی اگر به‌صورت مزمن و طولانی‌مدت ادامه پیدا کنه، ممکنه باعث مشکلاتی مثل اضطراب، کاهش انگیزه یا حتی افسردگی بشه. والدین می‌تونن با راهنمایی و ایجاد فضا برای خلاقیت، این احساس رو به تجربه‌ای مثبت تبدیل کنن.

چه زمانی باید نگران بی‌حوصلگی کودک باشیم؟

اگر کودک دائماً احساس بی‌حوصلگی داره، هیچ علاقه‌ای به فعالیت‌های مختلف نشون نمی‌ده یا رفتارهای منفی از خودش بروز می‌ده، ممکنه نیاز باشه به علل عمیق‌تر مثل مشکلات عاطفی یا نبود ساختار در زندگی روزمره توجه کنیم. در این موارد مشورت با روانشناس کودک می‌تونه مفید باشه.

چطور می‌تونم به کودک یاد بدم خودش رو سرگرم کنه؟

با الگوسازی شروع کنید—مثلاً وقتی بی‌کارید به‌جای موبایل، کتاب بخونید یا نقاشی بکشید. بعد از اون، برای کودک انتخاب‌هایی از فعالیت‌های خلاقانه مثل ساخت کاردستی، داستان‌نویسی یا بازی‌های تخیلی پیشنهاد بدید. کم‌کم کودک یاد می‌گیره خودش ایده بده و بدون نیاز دائم به دیگران، خودش رو سرگرم کنه.